Tonnis Buurma uit Almere brengt boek 'Spiegelmomenten'

Natuurlijk, er worden nog dogmatieken geschreven. Maar de glorietijd van de analytische godgeleerdheid is voorbij. Reflecties, associaties, verbeeldingen nemen de plaats in van de al te zwaar aangezette geloofsanalyse. Ds. Tonnis Buurma uit Almere schreef een boek wat past bij deze tijd. ‘Spiegelmomenten’ heet het. Het geeft zo ongeveer op iedere spread van twee pagina’s een foto met daarbij poëzie of hele korte tekstaanduidingen die de lezer uitdagen om eigen gedachten te vormen bij het plaatje.

Tonnis is misschien wel de predikant op dit moment die het meest trouw is aan de plaats waar hij werd beroepen. Al in 1993 verkaste hij vanuit het Groninger land naar Almere. Hij maakte mee  hoe de stad van minder dan 100.000 inwoners meer dan verdubbelde naar inmiddels 208.000 inwoners. Het zal ongetwijfeld zijn blikrichting op geloof en geloofsoverdracht hebben beïnvloed. Zijn boek, uitgebracht in het minder voorkomende vierkante formaat van 21 bij 21 centimeter, sluit aan bij een tijd waarin het verleiden en uitdagen belangrijker zijn voor een predikant dan het omlijnen en definiëren.

‘De spiegel is het symbool om je innerlijk te bekijken’, zegt hij zelf, ‘je tot bezinning, tot zelfreflectie en tot bespiegeling aan te zetten’. Je komt via schilderijen van mensen als Isaac Lazarus Israëls (1865-1934), Vincent van Gogh (1853-1890) en Jan Toorop (1858-1928) bij vragen die aan je leven raken. In het voorwoord zet Tonnis de toon door te spreken over de levensweg als leidmotief voor zijn boek. Hij laat zich leiden door het verlangen die levensweg kleur en diepgang te geven en begint dan ook met een verantwoording van zijn eigen levensweg. Soms een doolhof, stelt hij vast, soms een weg die verder brengt. ‘Onderweg kwam ik op plekken waar ik mocht genieten van de rust en de ruimte om mij heen. Een dergelijke rustplek bood mij de gelegenheid stil te staan om mijzelf een spiegel voor te houden en naar mijzelf te kijken en te zien waar ik nu stond en welke weg ik wilde inslaan of soms moest inslaan! Die verstilde bezinning vond ik heel heilzaam’.

Woord

Dat Tonnis het eigenlijke boek begint met plaatjes 'bij het Woord' lees ik meer als een uitdaging om het Woord met de beelden te gaan verbinden dan als een dogmatische opmaat dat het Woord basis is voor alle geloof. Hij verwoordt het in een gedicht met de volgende woorden: ‘Wat brengen al die woorden? / Wat brengen al die zinnen? / Wat brengt die taal? / ….. /  Luister en hoor / naar de stille gevoelens / naar die verborgen emoties / achter die woorden / achter die zinnen / achter die taal’. Voor Tonnis Buurma is het geheim van het leven toch vooral aan de binnenkant te vinden, achter de taal. ‘Verstild binnengaan / diep in de stille dingen / kijken wordt tot zien’ citeert hij Inge Lievaart.

Toonzettend is een van de eerste hoofdstukken als Tonnis spreekt over ‘tijd en ruimte zoeken voor rust en stilte’. Wat volgt is een ode op de tijd. Hij daagt uit tijd te nemen voor dingen die er toe doen. Moeten wordt tot ontmoeten. En er volgt een lofprijzing op de zondag als rustdag. ‘Even de stilte zoeken / na alle lawaai’.

Vanuit de stilte komt Tonnis tot het stellen van vragen, het zoeken naar de eigen identiteit. Dat de auteur daarbij oog heeft voor de hele cultuur en zich niet beperkt tot de christelijke oriëntatie blijkt uit de verbindingen die hij legt met het sprookje van Sneeuwwitje (‘Spiegeltje, spiegeltje aan de wand…’) en de Griekse mythe van Narcissus. Via de kleding als uitdrukking van identiteit betrekt hij bijbelteksten bij de associaties, met citaten uit Prediker 9: 8 (‘Draagt altijd vrolijke kleren…’) en Galaten 3: 27 (‘U allen die door de doop één met Christus bent geworden, hebt u met Christus bekleed’). En van kleren schuift het beeld door naar de ogen en naar de unieke identiteit van elk mens.

Associatief

De auteur werkt associatief. En toch is er een grondtoon in het boek te onderkennen, die het geheel laat onderkennen als de levensweg die een mens maakt van de wieg tot het graf. Daarbij schuwt hij thema’s als liefde, vertrouwen en solidariteit niet. De toon blijft steeds uitnodigend: ‘Een tuin van liefde / is een plek / waar liefde en samenzijn / beleefd worden, / waar wederzijdse erkenning / ‘je mag er zijn’ gevoeld wordt, / waar ‘ik hou van je’ en ‘ik vind je lief’ / gezegd worden’.

Misschien zijn er critici die het boek ‘Spiegelmomenten’ positioneren in de lijn van bladen als Happinez. Als je op internet kijkt, waar je het boek kunt kopen, kan die indruk zich versterken. Je vindt als eerste hit ‘Managementboeken.nl’ en vervolgens algemene boekhandelketens als ‘Libris’. Toch is de genoemde framing niet terecht. Daarvoor is de grondsnaar van de associaties toch te veel die van een christenmens. En daarvoor biedt Tonnis te veel ruimte aan de kwetsbare kant van het leven. ‘Je kwetsbaar opstellen. / Ervaren er te mogen zijn / zoals je bent, / zonder angst en schaamte. / Hoe moeilijk’.

Wie hedendaagse dogmatische boeken leest, of het nu gaat om een feitelijke dogmatiek zoals die van Gijsbert van den Brink en Cees van der Kooi of om een meer theologisch werk als het recent verschenen ‘Theologie van het Nieuwe Testament in twintig thema’s’ van Armin Baum en Rob van Houwelingen, merkt dat de christologie een centrale plek inneemt. Bij Tonnis Buurma is dat minder. Hij eindigt zijn uitgave met een meditatie op ‘Zoeken naar balans in je leven’. ‘Zoeken naar balans in je leven. / Heeft het met uitersten te maken? / Met aanwezig of afwezig? / Met liefde en verlies? / Met stilte en drukte? / Met hoop en wanhoop? / …… Jezelf in balans brengen, / dat is en blijft zoeken / In je leven’. Een illustratie van Theo van Doesburg (1883 – 1931) van ‘Zittend naakt haar hand op het hoofd’ nodigt de kijker uit eigen gedachten te verbinden met de tekst.

De uitgave ‘Spiegelmomenten’, ondertitel ‘Bespiegelingen in woord en beeld’ is geschreven en samengesteld door Tonnis Buurma, predikant in Almere. Hij bracht zijn boek dit jaar naar buiten met een presentatie in Goede Rede in Almere-Haven. Uitgeverij Van Warven, waar Rinus van Warven uit Kampen – predikant van de lutherse gemeente – de scepter zwaait, heeft het uitgebracht. Het boek is verkrijgbaar voor 30 euro in de boekhandel. Het gaat om om een fullcolour-uitgave met 204 pagina’s, opdikkend papier.

Foto boven: Ds. Tonnis Buurma en zijn nieuwe boek
Foto onder: De laatste illustratie 'Zittend naakt haar hand op het hoofd' van Theo van Doesburg (foto Rijksmuseum Amsterdam)