Foto: kring bij Alexander Bosma over 'laat recht stromen'

Leven na de groei

Ik had het boek ‘Er is leven na de groei’ van Paul Schenderling allang gelezen. Ik had het gekregen van Koos van Noppen. De eerste kennismaking had bij mij iets van: ‘Dat is Bob Goudswaard in een nieuw jasje. Dat weten we al’. En toch kantelden die gevoelens toen Alexander Bosma, student theologie van de NGK, een toelichting gaf over de levensstijl die Schenderling promoot. Ik realiseerde me dat hij een versie 2.0 aanreikt, die toch anders is dan de versie van Bob Goudswaard. Het beslissende verschil is dat er een nieuwe generatie aantreedt, die eigen verantwoordelijkheid neemt en niet door de piketpaaltjes wordt gehinderd van de generatie jaren zestig, jaren zeventig van de vorige eeuw. De jongste generatie maakt eigen ontdekkingen en brengt nieuwe vitaliteit.

Bosma stelde aan het begin van zijn verhaal Amos 5:4 als uitgangspunt, waarin het gaat over ‘recht laten stromen’. Het gaat in de bijbel bij recht en onrecht altijd om relaties, legde hij uit. Hij noemde allereerst de relatie tot de wereld. De Zweed Johan Rockström onderscheidt negen planetaire grenzen, zoals de opwarming, de verbreiding van biogas, het gat in de ozonlaag, waterschaarste en chemische verontreiniging. Om de aarde leefbaar te houden is het nodig negatieve effecten terug te brengen.

Bosma zei dat het mondiale zuiden van de aarde het hardst getroffen wordt door de klimaatcrisis. Hij noemde de film ‘Thank you fort he rain’ die laat zien hoe een Keniase boer wordt geraakt door de crisis.

Een derde punt van aandacht zijn de moderne dagloners. De schatting is dat het gaat om 10 miljoen mensen. Paul Schenderling, Matthias Olthaar en Ruben Zelissen hebben een stichting gevormd ‘Genoeg om te leven’ waarmee ze dit thema verdiepen. Ze hebben een Oeso-datalijst gebruikt om te becijferen dat een gemiddeld Nederlands huishouden twee moderne dagloners in dienst heeft: één voor de spullen; één voor het voedsel. Twee slaven, want zo mag je het wel noemen, doen internationaal onze klusjes, terwijl wij zelf per huishouden maar 0,9 fte leveren voor werk in het publieke domein. De stichting zette in met een eerste publicatie ‘Hoe handel ik eerlijk’. Het is een soort moderne gelijkenis. Je ontdekt de impact van je handelen door de ogen van een bloementeler.

Alexander Bosma riep op bij een maaltijd een soort geestelijke oefening te doen en je de vraagt te stellen: ‘Wie zit er verborgen achter mijn spullen?’ En hij legde dat bijna meditatief uit: Wie heeft er voor mijn koffie gewerkt? Wie heeft mijn klkeiding gemaakt? Wie heeft de tomaten geplukt die ik eet? Wie heeft de theebladen gedroogd?

Het gaat uiteindelijk om het herstel van de relaties. Er is herstel van de relatie met God En er is herstel van de relatie met de medemens. En herstel van de relatie met de natuur. De stichting ‘Genoeg om te leven’ heeft een soort impact-top-tien gemaakt. De grootste klapper maak je, zei Alexander Bosma, door minder spullen te kopen. Je kan toch ook spullen lenen? En je kan oude spullen gebruiken. Waarom zou iedereen een eigen auto moeten hebben en een eigen boormachine? Je kunt ook een depot beginnen in de wijk van waaruit je spullen uitleent.

Als je dat doet, ontwikkel je een nieuwe levensvreugde. Spullen delen impliceert dat je nieuwe contacten opdoet. Als je minder eten kookt, hoef je ook minder geld te geven voor het voedselpakket. ‘Ik kies er voor om bijvoorbeeld niet fulltime te werken’, zei de inleider. ‘Ik heb dan minder te besteden. Maar het levert me andere levensvreugde op’.

Bosma liet de groep langs vier tafels lopen waarop stellingen en vragen waren aangebracht.