Foto: Anique de Kruijf overhandigt Marc de Beyer de eerste exemplaren van de nieuwe handreiking

Nieuwe handreiking helpt roerend religieus erfgoed te waarderen

Het Museum Catharijne Convent presenteerde dinsdag 5 december twee nieuwe Handreikingen Roerend Religieus Erfgoed. Er is onderscheid gemaakt tussen een protestantse editie en een rooms-katholieke uitgave. Met de uitgaven kunnen kerken bekijken hoe ze met hun religieuze erfgoed zouden kunnen omgaan op het moment dat een gebouw wordt afgestoten.

Met financiële steun van de overheid is er al in 2011 een eerste uitgave verschenen. Anique de Kruijf, directeur van de erfgoedspecialisten van het Catharijne Convent, legde uit in Utrecht, dat er na 12 jaar behoefte was aan een nieuwe uitgave. Er is herijking nodig, omdat het aantal kerksluitingen blijft doorgaan en daardoor de hoeveelheid religieus erfgoed zich opstapelt. Daarnaast was er behoefte om expliciet te spreken over het roerende erfgoed, variërend van biechtstoelen tot doopvonten en altaren. De uitgaven maken duidelijk of een voorwerp museale waarde heeft, belangrijk is om een herbestemming te bieden of uiteindelijk vernietigd zou kunnen worden.

De presentatie ging gepaard met een toelichting op enkele bijzondere objecten. Vanuit doperse kring was er speciale aandacht voor een avondmaalsbeker van 12 centimeter hoog. Het object komt uit Giethoorn. Aanvankelijk was het niet bij het erfgoed dat door het Catharijneconvent in kaart wordt gebracht. Eén van de vroegere predikanten herinnerde zich dat er zoiets als een houten avondmaalsbeker moest zijn. Een ouder gemeentelid wist waar het gebleven was: ‘Het doet dienst als een pennenbakje op het buffet bij de koffie’. Zo kwam het kleinood weer tevoorschijn. Het dateert uit de periode 1781-1801. Het was de tijd dat Giethoorn nauwe contacten onderhield met Dantzig. Mogelijk dat er oudsten uit Danzig naar Giethoorn kwamen en daardoor de mogelijkheid openden om avondmaal te vieren. In de bekers zijn enkele jaartallen gekerfd. Het kleinood weerspiegelt de eenvoud die onder de doopsgezinden werd gewaardeerd.

Opmerkelijk was ook het interieur van de rooms-katholieke kerk in Workum waarvan vele delen een herbestemming hebben gevonden in de kerk van Bovenkerk. Het gaat om materialen afkomstig uit het atelier van Mengelberg. ‘Je ziet niet vaak dat zo’n substantieel deel van een kerk elders kan worden herpositioneerd’. Van oud-katholieke zijde werd een monstrans getoond uit 1672, die een rol speelde in het jaar dat de Domkerk even overging van protestantse hand naar rooms-katholieke. Een specialiste van orthodoxe zijde toonde twee iconostasen en vertelde dat ze voornemens is daar verder onderzoek naar te doen in Nederland. Het Catharijneconvent deed tevens een vooraankondiging van een uitgave die over enkele maanden verschijnt, waarin zo’n dertig migrantenkerken hun interieur laten zien.

Marc de Beyer van het Teylers Museum uit Haarlem kreeg het eerste exemplaar van de hernieuwde handreiking. Hij was ooit projectleider van de eerste handreiking die in 2011 verscheen. Hij sprak in een causerie over de noodzaak religieus erfgoed zichtbaar te maken. Want zo redeneerde hij, onbekend maakt onbemind en onbemind leidt tot onverschilligheid. Hij liet iets zien van de collecte van onder meer het Teylers Museum in Haarlem, waarvan hij nu directeur is. Hij toonde een vermeend fossiel dat in de achttiende eeuw nog werd betiteld als ‘een zondvloedmens’, maar een eeuw later werd herleid tot een reuzensalamander. Het krijgt een plek op de eerstvolgende tentoonstelling van het Catharijneconvent waar religie en wetenschap met elkaar worden verbonden. Op dit moment is er in het religieuze museum in Utrecht een speciale tentoonstelling gewijd aan ‘Fashion for God’.

Anique de Kruijf vroeg speciale aandacht voor de religieuze marktplaats die het Catharijneconvent in 2015 heeft geopend. Men kan er religieuze goederen aanbieden en afnemen. Het is te vinden onder: vraagenaanbod.catharijneconvent.nl 

Wie de richtlijnen zelf wil inzien, kan terecht op de website van het Catharijneconvent (klik hier). 

Foto: houden avondmaalsbeker van de doopsgezinde gemeente in Giethoorn waarin jaartallen zijn gekerfd