Foto: straatbeeld in Jeruzalem (archieffoto)
Theologische verbinding met Israël, maar een genuanceerde blik op Gaza
We blijven met Israël als volk en als land verbonden om bijbelse en historische redenen zonder onze ogen te sluiten voor het onrecht dat gedaan wordt. Dat schrijft ds. Leon Eigenhuis uit Lemele, voorzitter van de classicale werkgroep Kerk en Israël Overijssel-Flevoland in de najaarsbrief van de werkgroep aan de predikanten en pastores in de regio.
Israëlzondag staat voor de deur. Op zondag 5 oktober 2025 besteden veel protestantse gemeenten extra aandacht aan de ‘onopgeefbare verbondenheid met Israël’. Het thema is ‘Rots’. Verschillende theologen maken het onderscheid duidelijk tussen de bezinning van de kerk en de manier waarop de oorlog tussen Hamas en Israël over de rug van Palestijnen in Gaza wordt gevoerd. Ds. Leon Eigenhuis laat zien dat de verdieping van de theologie niet ten koste hoeft te gaan van de kritische houding ten aanzien van de politiek en het geweld.
Eigenhuis benoemt in de nieuwsbrief de kerntaken van de classicale werkgroep: De bezinning op de joods-christelijke dialoog, op de joodse wortels van het christelijk geloof en de bestrijding van het antisemitisme. Deze activiteiten, zo stelt hij, kunnen we wel onderscheiden, maar niet scheiden van wat er op dit moment in de Palestijnse gebieden en Israël gebeurt.
De predikant uit Lemele citeert daarbij de journalist en publicist Ronit van Tijn Palache. Die vertelde dat ze als Nederlandse Jood niet meer door de bril van haar jeugd kan kijken naar het land Israël. ‘Het doet haar pijn dat ze onder ogen moet zien hoe het land nu anderen veel kwaad berokkent. Ze neemt afscheid, niet van waar ze vandaan komt, niet van haar geschiedenis en ook niet van de liefde voor het land, maar van de bril van haar jeugd’.
Leon Eigenhuis schrijft: ‘De combinatie van trouw en verbondenheid aan Israël zonder blind te zijn voor het kwaad dat gedaan wordt, is een uitdaging waar we voor staan’.
Israëlzondag
De landelijke kerk biedt in het kader van Israëlzondag materiaal aan voor verkondiging, liturgie, gebeden en educatie. In een toelichting gaat men op hetzelfde dilemma in tussen loyaliteit naar Israël en het verlangen naar vrede in Gaza. Men schrijft: ‘De joods-christelijke dialoog moet worden voortgezet, zowel in Israël als in Nederland. Dit gesprek hoort bij de identiteit van de kerk en is daarom voor christenen onopgeefbaar. Het zoeken naar recht, vrede en verbinding in het Israëlisch-Palestijnse conflict hoeft daarmee geen tegenstelling te vormen. Als Protestantse Kerk willen we stem geven aan en verbonden blijven met Joden, Palestijnse christenen en andere Palestijnen. Dit gebeurt vanuit de overtuiging dat iedereen gehoord moet worden en elk mensenleven even kostbaar is in de ogen van God’.
Actieve solidariteit
Zes kerkenraden in Overijssel-Flevoland vinden overigens dat de Nederlandse overheid explicieter de kritiek op Israël mag uitdrukken in concrete maatregelen. Op persoonlijk niveau zijn er ook mensen die de solidariteit met Palestijnen vorm en inhoud willen geven. Zo maakte Theo Brand, ouderling van de Adventskerk – Oosterkerkgemeente in Zwolle bekend dat hij van 7 tot en met 21 september naar de vredesboerderij Tent of Nations gaat vlakbij Bethlehem om daar vrijwilligerswerk te doen.
Vredeszondag
Israëlzondag volgt ongeveer twee weken na de vredesweek. Met de oorlog in Gaza en in Oekraïne is de vredesweek actueel en komt het thema van de vrede dichtbij. Organisaties als Pax maken materiaal om rond vredeszondag (21 september) een zinvolle uitwerking aan te bieden. Het thema is ‘Niets doen is geen optie’ (klik PAX Vredesweek).
Talmoedgesprek
De werkgroep Kerk en Israël uit Overijssel-Flevoland biedt in het seizoen 2025-2026 diverse ontmoetingen aan om de theologische verbondenheid met Israël te verdiepen.
Op maandag 27 oktober 2025 organiseert de werkgroep in samenwerking met ds.
Reinier Gosker een pilot Talmoedgesprek met Jacob de Leeuwe over de messias in
de Talmoed. Deze studiedag zal plaatsvinden in Zwolle, dat is in de Oosterkerk, de gemeente waar Theo Brand ouderling is, maar dat is toeval.
Het gesprek sluit aan bij de verschijning van het derde deel van de vertaling van
Talmoedtractaat Sanhedrien van Jacob de Leeuwe. Op deze studiedag bestuderen de deelnemers een specifiek gedeelte van de tekst, nl. over de messias in de Talmoed. Men verdiept zich in de vraag hoe we ons het komen van de messias moeten voorstellen, actief of passief? Waaraan kunnen we de messias en/of de messiaanse tijd herkennen?
Hebt u interesse om deel te nemen? Enige basiskennis van rabbijnse teksten is
vereist. Ook wordt er vanuit gegaan dat de deelnemers ter voorbereiding op de studiedag de syllabus, die men na opgave ontvangt, bestudeert (studiebelasting 4-8 uur). Om ook werkelijk
tot gesprek te komen is het maximaal aantal deelnemers beperkt tot 16 personen.
Zijn er meer deelnemers, dan wordt een wachtlijst gehanteerd. Opgeven kan tot 6 oktober.
De studiedag vindt plaats op maandag 27 oktober in de Oosterkerk, Koewegje 2, 8021 AG Zwolle. De studiedag duurt van 11.00 tot 14.45 uur, inloop vanaf 10.30 uur. Kosten van deelname: € 40,--, inclusief syllabus en lunch. Voor informatie: Reinier Gosker, tel. 06 – 12 46 99 87, reiniergosker@gmail.com. Opgave (tot 6 oktober) via Hennie Marsman (classicale werkgroep),
hj.marsman@kpnmail.nl
Antisemitisme
Op maandag 2 maart 2026 organiseert de werkgroep voor de achtste keer een conferentie in Hellendoorn. Deze studiedag zal staan in het teken van antisemitisme in geschiedenis en heden. Wat is antisemitisme, hoe herken je het, wat kan je er tegen doen? Over deze vragen zal het gaan.
De nieuwsbrief geeft ook een opsomming van bekende activiteiten in de regio. Plaatsen als Dalfsen, Emmeloord, Kampen, Nijverdal en Rijssen organiseren activiteiten die passen bij de ‘onopgeefbare verbondenheid met Israël’ waarover de kerkorde spreekt.
We nemen hieronder de opsomming over:
Dalfsen
Leerhuis over het Bijbelboek Jona.
Data: 19 januari, 2 en 16 februari en 2 maart 2026. Tijd: 14.00 tot 16.00 uur.
Plaats: Kerkelijk centrum De Overkant, Kerkplein 22a, 7721 AD Dalfsen.
De eerste en laatste keer onder leiding van Dodo van Uden, de tweede en derde keer leidt Teunis Dankers.
Kosten: € 20,00 + € 12,00 voor het boek (Dodo van Uden – Weg van de Tora, deel 8).
Opgave voor 3 jan. 2026 bij T. Dankers, e-mail: dankers-adriaanse@hetnet.nl, tel. 0529 434437.
Emmeloord
Lezing ‘Verzoening in Bijbels perspectief’. Het begrip ‘verzoening’ speelt een belangrijke rol in Jodendom en Christendom, maar in beide godsdiensten wordt er iets anders onder verstaan. In deze lezing gaat dr. Peter van ‘t Riet op zoek naar de Bijbelse oorsprong van het verzoeningsbegrip en naar de wijze waarop verzoening in Jodendom en Christendom beleefd en
gepraktiseerd wordt.
Datum: maandag 3 november 2025. Organisatie: PKN Emmeloord, Commissie Lerende Gemeente. Plaats: Nieuw Jeruzalemkerk, Cornelis Dirkszplein 10, 8301 AN Emmeloord. Aanvang: 20.00 uur
Kampen
Leerdiensten Tora en Evangelie in Kampen. De woorden van het Nieuwe Testament verstaan we alleen dan goed, als we die
vanuit de Hebreeuwse Bijbel lezen en als we daarbij geholpen worden door de ingangen die de rabbijnen in hun uitleg aan de Bijbeltekst bieden.
Het is belangrijk om goed thuis te zijn in de Tenach omdat Jezus van de woorden uit deze geschriften leefde en omdat Hij op zijn wijze de geschriften van Mozes en de profeten en de andere geschriften heeft vervuld. Net als de eerste heidenchristenen
lezen we via het getuigenis van Jezus het Oude Testament. Maar alleen als men thuis is in de Tenach weet men wat Jezus door wat hij heeft gezegd en gedaan, heeft vervuld.
De data van de LTE-diensten: 2 november 2025, 23 november 2025 en 30 november 2025; 1 februari 2026, 15 februari 2026 en 22 februari 2026.
Nijverdal
Leerhuis Jodendom-Christendom. De gespreksleider van dit seizoen is ds. Reinier Gosker, emeritus predikant uit De
Wijk. Hij was jarenlang voorzitter van de Classicale Werkgroep Kerk & Israël. Aan de hand van Jonathan Sacks ‘Genesis. Boek van het begin’ gaat men met elkaar in gesprek. Allereerst maakt men kennis met het synagogale leesrooster: het
wekelijkse gedeelte (parasja) uit de boeken van Mozes, dat op sjabbat in de synagoge gelezen wordt. Bij elke parasja (schriftgedeelte) schreef Jonathan Sacks enkele korte essays, waarin joodse wijsheid (talmoed en midrasj) vruchtbaar
gemaakt wordt om moderne samenlevingsvragen aan de orde te stellen. ‘Genesis. Boek van het begin’ maakt deel uit van de vijfdelige serie ‘Verbond en dialoog. Joodse lezing van de Tora’. Aanschaf van dit eerste deel verdient aanbeveling (€ 29,99), maar is geen voorwaarde om deel te nemen aan het leerhuis.
Data: 30 september, 11 november, 2 december, 6 januari, 3 februari en 3 maart. De bijeenkomsten vinden plaats op dinsdagavond van 19.30-21.30 uur in Het Centrum in Nijverdal. Mogelijk wordt de locatie in 2026 een andere i.v.m. de
verbouwing van Het Centrum. Er zijn geen kosten verbonden aan het leerhuis, wel wordt een vrijwillige bijdrage
voor koffie/thee op prijs gesteld. Opgave bij Willem Bouwhuis, e-mail: willem.bouwhuis@gmail.com, tel. 06-15558285.
Rijssen
Hebreeuws lezen in het boek Exodus in Rijssen.
In de Open Hof kerk in Rijssen bent u welkom in het Leerhuis Ben Sira om het boek Exodus in het origineel te lezen. Deelnemers volgen de indeling van de joodse parasjat van het boek Sjemot in de tijd, zoals gebruikelijk in de winterperiode.
In 6 bijeenkomsten lezen de deelnemers in het Hebreeuws delen van het verhaal van Mozes in Egypte, zijn roeping bij de brandende braamstruik, zijn oproep aan Farao: Laat mijn volk gaan! De plagen en het Pascha, de doortocht door de Schelfzee en het lied van Mozes, het advies van Jetro en de openbaring op de Sinai met de 10 woorden.
Bij deze selectie wordt uitgegaan van het boek Exodus. Vorig jaar was Leviticus aan de orde. Men leest stapsgewijs het boek Exodus van rabbijn Jonathan Sacks, waarin hij de joodse verteltraditie op een unieke wijze toelicht.
De cursus begon in Almelo vanaf 1987 en is in Rijssen in 2023 opnieuw gestart door Otto Mulder, emeritus predikant van de Grote Kerk Almelo en docent Bijbelwetenschappen HBO Theologie Windesheim, die aan de hand van een reader
met de teksten uw zelfstudie en het lezen in Hebreeuws begeleid als in een joods leerhuis. Dat betekent samen lezen en de betekenis proeven, waarbij de inbreng van alle deelnemers noodzakelijk is. Individueel is er een verscheidenheid van de kennis van het Hebreeuws, ook aan diverse gezichtspunten, die steeds aan de orde komen.
Wie een goede basiskennis van de Bijbel heeft en het Hebreeuws aanvankelijk kan lezen is welkom. De grammaticale voorkennis verschilt sterk. Dat is mogelijk door uit te gaan van een reader met de Hebreeuwse tekst en daarnaast 3 vertalingen om de interpretatie te proeven in de Buber/Rosenzweig-vertaling, de Naardense Bijbel en
de NBV -vertaling. De doelgroep bestaat uit “gewone” gemeenteleden, pastorale werkers en predikanten. De huidige groep bestaat uit 6 leden. Een uitbreiding tot 10 is het doel. De locatie: De Open Hof kerk te Rijssen, bij het NS-station.
De data van de zes bijeenkomsten: Op dinsdagmiddag van 13.30-17.00 uur in 2025 op 7 oktober, 4 november, 2 december en in 2026 op 20 januari, 17 februari en 17 maart. De kosten: voor 6 bijeenkomsten betaalt u 6x25 euro voor huur en reiskosten en voor de reader met de teksten 20 euro. Het boek Exodus van rabbijn Sacks is voor eigen rekening.
Informatie: te verkrijgen bij de docent dr. Otto Mulder, die woont in Balk, Tjalke de Boerstrjitte 2, 8561 EL, tel. 06 52722753, mail: omulder@hetnet.nl.