Essentie van kerk in Woord en Sacrament

Wat betekent de kerk voor jou? Welke kenmerken vind je belangrijk voor de kerk? Over die vragen sprak het breed moderamen van de classicale vergadering op vrijdag 16 april. Het thema was geagendeerd, omdat de leden van het breed moderamen eerder hadden vastgesteld dat kerkverlating en secularisatie steeds terugkerende onderwerpen zijn in het kerkelijk leven in de regio Overijssel-Flevoland. Reden om de vraag te stellen, wat men zelf belangrijk vindt in het kerkelijk leven.

‘Voor mij is de kerk de plaats waar de gemeente vergaderd is rondom Woord en Sacrament’, citeerde een van de predikanten de kerkorde. ‘Ik ben als predikant klassiek opgeleid om Woord en Sacrament te bedienen en om mensen op te zoeken’. De voorganger kreeg bijval van diverse kanten. ‘Ik heb dezelfde klassieke scholing en voel me met de discussies over ambt en pioniersplaatsen soms een kat in een vreemd pakhuis'. Hij ging door op het verzakelijkte karakter van sommige besluiten en vertelde: 'Eén van mijn collegae moest eens een vergadering openen en sprak de bijzondere woorden: ‘Behoed ons er voor dat we uw kerk als onderneming zouden gaan runnen’.

In diverse bijdragen klonk een sobere toon, zorg, verdriet, onmacht en verlegenheid. Als uitgangspunt voor het gesprek was een hoofdstuk gekozen uit het boek ‘Back to Basics’ van Nynke Dijkstra-Algra en Sake Stoppels. Zij gebruiken in het boek de term ‘faaltastisch’ om ervaringen in de kerk weer te geven; het gaat dan om enerzijds een passionele boodschap en anderzijds de ervaring dat de mensen die de boodschap uitdragen geregeld tegenvallen. Bij de leden van het breed moderamen lag de zorg vooral in de ervaring dat ‘wat vertrouwd en goed is, minder invulling krijgt heden ten dage’, zoals één van de leden verwoordde.

Het artikel van Back to Basics spreekt onder meer over de pioniersgemeenten. Bij leden van het breed moderamen klonk er een relativerend woord. ‘De kerk is toch geen open winkel waar je te pas en te onpas kunt binnenlopen’. ‘De kerk hoeft geen gezelligheidsvereniging te worden. Dat hou je één generatie vol. Daarna gaat het licht uit’.

Andere deelnemers aan het digitale gesprek gingen in op de gemeenschapszin. Iemand vertelde over de grote veranderingen in zijn leven; in de jeugd gaf de onderlinge verbondenheid van de kerkleden een soort familiegevoel. Hij was nu lid van een gemeente waarin de helft van de leden niet naar het kerkgebouw kwam. ‘De grenzen van de gemeente zijn fluïde geworden’. ‘Er is sprake van een netwerk waarin je een plek zoekt. We zijn steeds op zoek naar contact met de dorpsgemeenschap. In die zin is iedere gemeente een pioniersplek’. Het artikel uit Back to Basics noemt in dit verband het begrip ‘Missio Dei’, wat in het gesprek van het breed moderamen verder niet terugkeerde.

Het thema van de gemeenschapszin keerde in diverse bijdragen terug. ‘Kerk zijn wil je samen met anderen. Juist die saamhorigheid staat in deze tijd onder druk’. Je merkt dat verschillende modellen in dezelfde kerkelijke gemeenschap naast elkaar bestaan: mensen met hunker naar de klassieke vorm en mensen die juist oriëntatie zoeken naar fluïdere vormen.

Weer iemand anders wees op de transitie die de kerk doormaakt in deze generatie. ‘De kerk leek qua verschijning op de manier waarop Ford destijds automobielen maakte. Er was één model, in één mal gemaakt. Dat is tegenwoordig anders met de auto’s. En je ziet ook dat de spiritualiteit tegenwoordig veel persoonlijker wordt ingevuld. De rol van de kerk verandert mee en probeert op een persoonlijke manier op maat met mensen te zoeken naar het referentiekader dat past bij mensen om over God te spreken’.

Het breed moderamen besloot de volgende keer verder te spreken over secularisatie, kerkverlating en kerkelijke transitie.

Ambt

De Generale Synode spreekt in juni over het ambt en de diversiteit in de Protestantse Kerk. Het breed moderamen maakte een eerste verkenning bij het rapport getiteld ‘Geroepen en gezonden’ (klik hier). Als de plannen doorgaan zoals ze in de steigers zijn gezet is er straks sprake van één geordineerd ambt van dienaar des Woords dat in twee varianten te vinden is: dat van predikant en dat van pastor. De eerste heeft een volledige academische master gevolgd, de ander genoot een korte eenjarige academische opleiding. Daarnaast zijn er kerkelijke werkers, die na een overgangstijd, geen specifieke bevoegdheden hebben op het gebied van verkondiging en sacramentsbediening.

Het breed moderamen van de classicale vergadering krijgt bij de implementatie van de nieuwe ambtsstructuur een cruciale taak te vervullen. Het bm moet de profielen voor gemeenten mee vaststellen, zodat er voldoende kwaliteit van professioneel werk in een regio kan zijn. Iemand had uitgerekend met de computer dat het woord ‘classis’ 66 keer voorkomt in de nota. Een ander zette de zoekfunctie op het woord ‘dominee’ en kwam tot twee hits. Dat bracht laatstgenoemde wel bij de vraag hoe de dominee en de pastor straks in de volksmond zullen worden genoemd. ‘Wat staat er in het kerkblad als de pastor voorgaat?’

Vragen waren er ook naar de honorering van de diverse soorten van bediening. En de vraag kwam aan de orde hoe je als bm handhavend kunt optreden als de regels onvoldoende in acht worden genomen. De nota gaat uit van handhaving, maar heb je ook geschikte tools om te handhaven op een manier die door de achterban begrepen wordt.

Het is de bedoeling de volgende vergadering verder te spreken over het ambtsrapport en dan ook de eerste reactie van andere organisaties bij de besprekingen te betrekken. De conclusies zullen worden gedeeld met de afgevaardigden naar de generale synode vanuit Overijssel-Flevoland. De eerste indrukken zijn dat de nota een vehikel kan zijn om de verantwoordelijkheid van de classis naar de toekomst van een kader te voorzien.

Verkiezingen

Het breed moderamen stelde een notitie vast waarmee een werkgroep in het leven wordt geroepen die de verkiezingen voor classis, generale synode en breed moderamen voorbereidt. De classicale vergadering krijgt de notitie voorgelegd en als deze wordt overgenomen zullen vier leden van de classis verantwoordelijkheid nemen voor dit werk.

Het bestuur sprak naar aanleiding van de reorganisaties bij de landelijke dienstenorganisatie over de aard van aanstelling van classispredikant en voorzitter visitatie. Het gaat naar het besef van de bm-leden om functies die classicaal zijn verankerd, waarbij de landelijke dienstenorganisatie een faciliterende rol vervult.

De vergadering stemde in met een notitie waarin de mogelijkheid wordt beschreven om een regiopredikant aan te stellen, indien daar behoefte aan zou zijn, in de Noordoostpolder. In een notitie staan mogelijkheden om een financiële onderbouwing te geven aan deze taak. Het is aan de betrokken kerkelijke gemeenten of men dit pad verder wil inslaan.

De landelijke kerk heeft een brief gestuurd over consideraties voor een geestelijke verzorger. Er zijn inmiddels vijf reacties van kerkenraden binnen, vertelde ds. Liekele Hoekstra, voorzitter van de werkgroep consideraties. Er is ook een schrijven binnengekomen over de manier waarop een kerkelijke gemeente de naam moet aangeven. Het gaat om de benaming: ‘Protestantse gemeente te XXX’, ‘Hervormde gemeente te XXX’, ‘Gereformeerde kerk te NNN’ en ‘Evangelisch-Lutherse gemeente te NNN’. De brief zal in samengevatte zin een plek krijgen op de websites, zodat de achterban waar nodig de tekst kan raadplegen. Na het woord ‘gemeente’ of ‘kerk’ kan een eventuele verbijzondering als ‘van bijzondere aard’ volgen.

Advocaat

Het breed moderamen signaleerde dat een enkele gemeente de neiging heeft om zich in een vroeg stadium te laten bijstaan door advocatenkantoren waarvoor gemeentegeld wordt ingezet. Het riep de vraag op of zoiets zonder meer is toegestaan. Er zal nader onderzoek naar gedaan worden.

Het breed moderamen heeft twee personen voorgedragen om deel te nemen aan landelijke organisaties; het gaat respectievelijk om deelname aan het Generale College voor de Kerkorde en een werkgroep die de afstemming in beeld moet brengen tussen de verschillende ambtelijke vergaderingen als het gaat over zaken als publieke theologie, de toekomst van het besturenoverleg en de beoordeling van de kwaliteit en de werkzaamheden van de classispredikant.

Er werden positieve besluiten genomen over de betaling van gelden voor de werkgroep Kerk en Israël en de bijdrage vanuit één van de fondsen voor de kerkelijke aanwezigheid op de Floriade in Almere.  De jaarrekening in concept over 2020 sluit met een positief saldo van 50 euro; de jaarrekening is niet representatief, maar valt gunstig uit doordat er vanwege de coronacrisis minder uitgaven voor zaal en catering hoefden te worden overgemaakt.

Casuïstiek

Diverse plaatsen kwamen aan de orde, waar de organisatie stroef verloopt. Het breed moderamen besloot verder een inventarisatie te maken van aandachtspunten voor een gemeente die overweegt een gemeente van bijzondere aard te willen vormen.

Wie het rapport 'Geroepen en gezonden' wil lezen, kan hier klikken.

Foto's: Een paar vrolijke gezichten tijdens de digitale ontmoeting; respectievelijk: Jonathan Stam, Hans van Solkema, Jan Dirk Wassenaar, Liekele Hoekstra en Johan Kuiper