Bijdrage vierjaarlijks overzicht van het kerkelijk leven in ressort Zuid-Holland Zuid

 

Kerk in de samenleving

 

Roeping

Gemeenten zijn geroepen tot hun dienst in de wereld (art IV PKO), de classis ziet daarop toe, net als op de lofprijzing van de Naam des Heren. In de afgelopen vier jaar is een groeiend aantal gemeenten gemotiveerd geraakt om zich meer 'naar buiten' te begeven. Dit heeft een diaconaal en soms ook missionair karakter. Tegelijkertijd zijn er gemeenten die door interne vraagstukken worden bezet, zoals vergrijzing en het moeilijker vinden van ambtsdragers, waardoor de beschikbare energie en tijd vooral intern gericht blijft.

 

Coronacrisis

De coronacrisis (in de verschillende fases) heeft veel met gemeentes gedaan. We noemen hier enkele hoofdpunten:

  • snel schakelen naar digitale presentie of juist daarvan verstoken blijven
  • de interne communicatie tussen moderamen-kerkenraad en kerkenraad-gemeente kwam onder druk te staan; sluimerende spanningen kwamen versterkt aan het licht
  • interne discussie kwam op over de interpretatie en uitvoering van de landelijke adviezen
  • het imago van de kerk (in landelijke media) noopte gemeenten soms tot behoedzaamheid
  • het gemis van de erediensten, de gemeentezang en de ontmoeting (koffie na de dienst) werd als zeer ingrijpend ervaren en soms ook als onnodig
  • na Corona zijn er in veel gemeenten minder mensen betrokken op de 'fysieke' samenkomsten. Er zijn ook gemeenten waar nieuwe leden (doop, belijdenis) zijn toegetreden. 
  • Er is vermoeidheid te bespeuren in kerkenraden.

 

Groene wereld en kerk

Er zijn een aantal gemeenten bezig groene kerk te worden. Naar verwachting wordt deze beweging versterkt door de hoge energieprijzen door de oorlog met Oekraïne. Rond de stikstofproblematiek heeft het thema 'groen' meer perspectieven gekregen; voornamelijk in gemeenten met veel agrarische bedrijven.

 

Kerkenvisie

Er zijn binnen de classis verschillende gemeenten die een kerkenvisie hebben ontwikkeld. De indruk bestaat dat dit vooral in stedelijke contexten gebeurt. Overigens zijn er heel wat gemeenten die nog helemaal aan het begin staan van een bezinning op de rol van het kerkgebouw, nu en in de toekomst.

 

Diaconaat

Binnen de classis zijn veel actieve diaconieën. In bijvoorbeeld de Alblasserwaard fungeren de diaconieën vaak tevens als bindmiddel in de samenwerking tussen gemeenten van verschillende theologische ligging. Rond Corona en de inval in Oekraïne zijn er veel initiatieven op gang gekomen om nood te lenigen. Daarin weet de overheid de kerk te vinden en andersom. Verder zijn veel gemeenten betrokken bij initiatieven als SchuldHulpmaatje en de Voedselbank. Ook pioniersplekken laten zich niet onbetuigd. Zo draagt de kerkelijke gemeenschap ook bij aan de sociale cohesie in de samenleving.

 

Publiciteit

Op lokaal niveau treedt de kerk incidenteel naar buiten via buiten-kerkelijke media. In Rotterdam ontstonden intensieve contacten met RTV Rijnmond tijdens de Coronacrisis. Rond ingrijpende gebeurtenissen treden predikanten en kerkelijk werkers desgevraagd op in de media.

 

Andere relaties (overheid, bedrijfsleven)

In veel dorpsgemeenten - maar niet alleen daar - is er een jaarlijks overleg met de burgemeester. De indruk bestaat dat de kerken daarin ook meer agendabepalend kunnen acteren door aan te geven wat zij belangrijk achten.

Vanuit de classispredikant is er incidenteel contact met individuele burgemeesters en plaatselijke initiatieven uit bijvoorbeeld Dordrecht of de provincie Zuid-Holland. 

Er zijn gemeenten bezig met 'ondernemend kerkzijn'. Zij gaan daarvoor soms te rade bij het bedrijfsleven. Te denken valt aan de weggeefwinkel Yess! in het stadsdeel Bospolder-Tussendijken in Rotterdam en aan initiatieven van wijkgemeenten of pioniersplekken om meer naar buiten te treden en een horecafunctie bij het kerkgebouw te overwegen.

 

Oecumene

Op plaatselijk vlak is er hier en daar oecumenische samenwerking. In 't Woudt- Den Hoorn is er bijvoorbeeld een bijbelkring van protestantse en rooms-katholieke samenstelling. De classispredikant onderhoudt contacten met de bisschop van Rotterdam. 

 

Gemeenteopbouw

 

Kerk-zijn

Binnen de classis Zuid-Holland Zuid is er een breed theologisch palet aan gemeenten. De classis heeft ook landschappelijk een divers karakter: er zijn dichtbevolkte stedelijke gebieden (Rotterdam, Delft, Vlaardingen, de Drechtsteden) en uitgesproken landelijke gemeentes (bijv. in de Vijfheerenlanden, Midden-Delfland). 

Er zijn gemeenten die een meer traditioneel karakter dragen, vaak verankerd in de dorpsgemeenschap met veel kerkgangers, geen of nauwelijks vacatures in de kerkenraden, veel kinderen en jongeren (jeugdwerk en catechese) en er zijn gemeenten die te maken met krimp, vergrijzing en het (nagenoeg) ontbreken van gemeenteleden onder de 50-60 jaar. In ZH-Zuid zijn er verder flink wat pioniersplekken waarvan sommige uitgroeiden tot een kern- of wijkgemeente. 

 

Gemeenten waar het aantal kinderen en jongeren beperkt is ervaren moeite rond de continuïteit van het jeugdwerk (kindernevendienst, catechese, clubwerk).

 

Gemeentevernieuwing

In ZH-Zuid zijn er relatief veel pioniersplekken. Als classis zien we gemeentevernieuwing en pionieren als complementaire thema’s. De grote uitdaging ligt in de ondertitel van ‘Mozaïek van kerkplekken’ : verbinding tussen bestaande en nieuwe vormen van kerk-zijn. In Rotterdam is de eerste kerngemeente van de Prot Kerk ontstaan: Geloven in Spangen. Ook wordt er ingezet op coördinatie tussen de vele initiatieven die er zijn in Groot-Rotterdam. Pionieren is in het meer rurale deel van de classis een stuk minder in beeld. Dit heeft mogelijk met de bestaande vitaliteit van de gemeenten te maken. 

 

Soms lijken pioniersplekken ook te voorzien in een behoefte voor gelovigen uit bestaande gemeenten. Dit roept twee vragen op: in hoeverre zijn bestaande gemeenten veranderbereid en daarnaast naar het gebruik van de aanduiding pioniersplek 

 

Bij het thema gemeentevernieuwing vermelden we ook het fenomeen Dorpskerk. Er zijn verschillende gemeenten die geïnspireerd werden door de dorpskerkbeweging en zichzelf de vraag stellen hoe zij kerk zijn op het dorp en wat dat betekent. Een voorbeeld: in Schelluinen heeft men er voor gekozen om voortaan consequent van de Dorpskerk te spreken.

 

Kleine gemeentes

Het aantal kleine (wijk)gemeentes is in ZH-Zuid minder groot dan in bijvoorbeeld de classis Delta. Evenwel neemt het aantal gemeentes dat worstelt met de bemensing van de kerkenraad en colleges langzaam maar zeker toe. De aanzetten van de synodale werkgroep die over 'lichter kerkzijn' heeft nagedacht vragen om een kerkordelijke vertaling en om 'best practices' die gedeeld kunnen worden. 

 

Het thema bestuurskracht en -kwaliteit dient sowieso de volle aandacht te krijgen van ook de landelijke kerk. Basale kennis van de kerkorde neemt in de volle breedte van het kerkelijk palet af (rond bijv. consulent, approbatie). Ook wordt de noodzaak van bepaalde regelgeving en de gehanteerde terminologie niet meer meegemaakt. De achterliggende jaren zijn een aantal kerkordebepalingen creatief 'opgerekt'.  De vraag dient zich aan naar een meer fundamentele wijziging van onze kerkorde die toekomstgericht is. 

 

Samenwerking gemeenten & Regionale verbanden (ringen en werkgemeenschappen)

Het kerkzijn wordt door velen allereerst - en soms uitsluitend - lokaal beleefd. Hoewel de druk op lokale gemeentes toeneemt (afnemende bestuurskracht, secularisatie) betekent dat niet per se dat er intensieve contacten zijn met andere (wijk)gemeenten in de directe nabijheid. Het thema samenwerking komt behoudens uitzonderingen pas aan de orde als er urgentie is.

 

Gemeenten hebben vaak niet in beeld wat er bij de buren speelt, laat staan hoe je elkaar zou kunnen versterken. Door het afscheid van de kleinere classicale vergaderingen - zonder die praktijk te willen romantiseren - is het aantal contactmomenten tussen ambtsdragers uit een zelfde regio verminderd. De ringbijeenkomsten komen slechts hier en daar van de grond en worden door menig kerkenraad als corvee beschouwd. 

Juist in de ringen liggen kansen om elkaar te leren kennen en tevens om vorm te geven aan het contact tussen bestaande gemeenten en nieuwe vormen van kerkzijn.

 

Werkgemeenschappen functioneren over het algemeen goed, al zijn er predikanten en kerkelijk werkers die zich aan dit deel van hun taken onttrekken.  

 

Het kerkelijke gesprek

Het gesprek over het kerk-zijn in deze tijd wordt hier en daar gevoerd, met name door gemeenten die zich bezinnen op de toekomst en in pioniersplekken. In bredere verbanden (AK's, ringen, werkgemeenschappen, classis e.d. ) komt dat gesprek maar moeizaam van de grond. De tijd van polarisatie - op weg naar de Protestantse Kerk - ligt gelukkig achter ons. De vraag is nu of er bereidheid is naar elkaar te luisteren en wat we elkaar te zeggen hebben. 

 

Inclusief kerkzijn

Inclusiviteit is een breed thema dat onder andere betrekking heeft op de positie van zusters en broeders met een beperking binnen de christelijke gemeente. In de context van de lokale gemeente wordt daar aandacht aan besteed. Al is het een thema dat meer aandacht behoeft.

 

Na de Nashville Verklaring (2019) hebben nogal wat gemeenten in de breedte van de classis zich uitgesproken over de plaats van LHBT+ gemeenteleden of zijn zich daarop aan het bezinnen. De verschillen in visie en beleid binnen onze classis zijn daarin groot, een inhoudelijk gesprek over die verschillen is er tot op heden niet gekomen.

 

Veilige gemeente

In toenemende mate - mede ingegeven door de maatschappelijke discussie - gaan gemeenten over tot het aanstellen van een vertrouwenspersoon, soms samen met andere (wijk)gemeenten. Er groeit ook behoefte aan 'spelregels´ breder dan het protocol rond SMPR, die recht doen aan respectvolle omgang met elkaar binnen de gemeente.

 

Internationale contacten

Met de Gereformeerde Kerk te Parijs heeft onze classis een internationaal contact in eigen huis. Op een andere manier geldt dat van de Urdu Church van christenen met een Pakistaanse achtergrond die van onze classis deel uitmaakt en de Schotse kerk in Rotterdam. 

Met SKIN Rotterdam zijn groeiende contacten vanuit het breed moderamen. Binnen de classis zijn er verschillende gemeenten die aan een internationale kerk ruimte bieden in het kerkgebouw. Onderlinge contacten zijn op dit moment eerder uitzondering dan regel.

Er zijn verschillende pioniersplekken die een multicultureel karakter hebben. Te denken valt aan Goud van Noord in het Oude Noorden in Rotterdam.

 

Permanente educatie

De PE is een belangrijk aandachtspunt van de classispredikant in zijn bezoeken aan collega's en gemeenten. Ook ziet het BM toe op de PE binnen de werkplannen die door gemeenten worden ingestuurd. 

Het vijfjaarlijkse studieplan wordt slechts incidenteel door een predikant of kerkelijk werker naar de classispredikant gezonden.

 

Afstemming regio-land

Tijdens de coronacrisis nam 'het land' de lead in de advisering aan gemeenten. Daarin werd nauw samengewerkt met de BM's en classispredikanten. Inmiddels is er overleg op gang gekomen over de afstemming tussen classis en synode/DO. Dit heeft betrekking op o.a. standpunten rond belangrijke thema's, de dienstverlening van de DO aan gemeenten en classicale vergaderingen. Sinds een jaar is er een Adviseur Dienstverlening aangetreden die als verbindingsschakel fungeert tussen classis en DO. De toekomst moet uitwijzen in hoeverre deze functie van toegevoegde waarde is voor de onderlinge afstemming en dienstverlening door de DO. 

 

Rond een aantal procedures verlopen de processen bij bovenplaatselijke commissies / colleges in de beleving van het breed moderamen soms traag. Dit heeft betrekking op de aanvraag van preekconsenten door kerkelijk werkers en op preek- sacramentsbevoegdheid van pioniers. 

 

Communicatie 

Via nieuwsbrieven - meestal rond de liturgische hoogtijdagen - van classispredikant en breed moderamen vindt de belangrijkste communicatie plaats. De website van onze classis is nog onvoldoende in bedrijf. 

 

Leiderschap

Het begrip leiderschap komt terug in het profiel van de classispredikant bij wie geestelijk leiderschap is belegd. Door zijn bezoeken aan kerkenraden, predikanten, kerkelijk werkers en pioniers probeert hij het bestaande leiderschap te versterken.

 

De classis Zuid-Holland Zuid kent ca. 220 (wijk)gemeentes en een kleine 20 pioniersplekken. De reguliere bezoeken van de classispredikant hebben doorgaans de volgende structuur: individuele gesprekken met kerkelijk werker/predikant, plenair gesprek met de kerkenraad waarvan het eerste gedeelte zonder predikant/kerkelijk werker. Na afloop van het bezoek ontvangt de kerkenraad een pastoraal getoonzette brief van de classispredikant. In de achterliggende vier jaar heeft de classispredikant binnen de breedte van de classis veel vertrouwen ontmoet en ontvangen. De bezoeken aan gemeenten hebben in verschillende situaties een preventieve werking gehad. Belangrijk doel van de bezoeken is het bevorderen van het geloofsgesprek en de bezinning op de roeping van de gemeente in deze tijd. 

 

25 juli 2022