Anatomie van 1 lichaam

Wie een beetje thuis is in de bijbel kent het beeld van Paulus van het ene lichaam met de verschillende ledematen. Hij gebruikt het beeld als een metafoor voor de gemeente van Korinthe (1 Kor. 12: 12). ‘Een lichaam bestaat uit vele delen’. Ds. Hans van Solkema, voorzitter van de classis Overijssel-Flevoland, las het gedeelte voor als opening van het breed-moderamen op 30 augustus 2019.

Hij vertelde dat het een vertrouwd gedeelte is voor vele voorgangers. Het gaat over armen, benen, het hoofd. En de toepassing gaat over apostelen, profeten en leraren. Ieder heeft een eigen gave en mag die naar eigen kwaliteiten invullen. Vervolgens maakte Hans van Solkema een volgende stap, ietwat recalcitrant. ‘Heeft Paulus wel gelijk, als je zijn beeld analyseert vanuit de anatomie?’, zo stelde Van Solkema. 'Het deed mij denken aan een kindertekening'. En vervolgens liet hij een tekening zien van een vierjarig kind met streepjes aan het hoofd als armen en benen, een zogenaamde ‘kopvoeter’. De preses maakte duidelijk dat je een verbindend element nodig hebt, een corpus. Hij citeerde vervolgens Jezus vanuit Mattheüs 5: 29-30, waar Jezus mensen vraagt hun oog uit te rukken of hun arm af te snijden als deze tot zonde verleidt. Je hebt als christen een zekere body nodig, zo gaf de inleider in overweging, om de goede keuzes te maken.

De opening vormde de opmaat voor een gesprek over de verhouding van de generale synode tot de classis en van beide tot de plaatselijke gemeente. Leo Koffeman heeft daar over geschreven in zijn boek ‘Het goed recht van de kerk’. Synode, classis en kerkenraad zijn onderdelen hetzelfde lichaam; waarmee de link naar 1 Kor. 12 is gelegd. Koffeman laat zien dat de verhoudingen in het presbyteriaal-synodale stelsel wel enigszins onder spanning staan. Hij stelt dat de Protestantse Kerk in de achterliggende jaren iets centralistischer geworden is. Je ziet dat terug in de veelheid aan vragen die de synodetafel kruisen. De vraag werd gesteld, waar de classis zit in dat krachtenveld. Het heet het scharnier te zijn tussen gemeente en synode. Feit is wel, dat met het wegvallen van de afgevaardigden vanuit elke gemeente de fysieke banden minder geworden zijn. Gemeenten voelen daardoor minder band met het geheel van de kerk. Tegelijk merk je dat de mentale noodzaak om handen en voeten te geven aan het ene lichaam juist daardoor sterker bij de classis is komen te liggen.

Classicale agenda

Het breed-moderamen stelde in de vergadering een eerste concept op van de agenda van de classicale vergadering van 29 oktober. Het is de bedoeling de situatie in de ringen te bespreken. Aan de afgevaardigden van de classis wordt gevraagd om te voren verkenningen te maken over hoe het er voor staat in de eigen regio. Ter vergadering kan er dan een uitwisseling plaatsvinden en waar nodig kunnen er extra inspanningen worden gepleegd.

De landelijke synode heeft opnieuw teksten gestuurd met kerkorde-wijzigingen. Het betreft kerkordewijzigingen over tijdelijke diensten en hulpdiensten. Kerkenraden moeten hun reacties insturen voor 4 oktober. Dan kunnen de gezamenlijke reacties aan de orde komen op de classicale vergadering van 29 oktober en kan het geheel aan reflectie tijdig worden ingestuurd naar het landelijke niveau; voor 1 december moet het daar binnen zijn.

Twee praktische punten kwamen aan de orde via de casuïstiek. Een eerste – en vaak terugkerend punt – betreft het beroepingswerk. Het kost het scribaat veel tijd en energie om alle correspondentie in goede banen te leiden. Er zijn nog steeds te veel gemeenten die in een verlaat stadium de papierwinkel op orde brengen.  ‘Soms zit de approbatievraag (vraag om toestemming een predikant te bevestigen) en de uitnodiging voor de intrededienst in één enveloppe’, zei één van de scribae. Het breed-moderamen zal zich blijven inspannen om het belang van een zorgvuldige procedure van het beroepingswerk uit te leggen. Je zou het kunnen vergelijken met de APK-keuring van auto’s. Het is een moment waarop de diverse elementen van het gemeentewerk tegen het licht worden gehouden. Zijn de financiën op orde, zodat de predikant er van uit kan gaan dat financiële kopzorgen niet op hem of haar zullen worden verhaald? Is er bij een parttime-invulling voldoende overleg geweest met buurgemeenten, om te zien of een vacature gekoppeld kan worden? Heeft de gemeente duidelijk het profiel verwoord, zodat een mogelijk nieuwe voorganger zich een goed beeld kan vormen? Is duidelijk wat een parttimer moet gaan doen, als hij of zij een beroep accepteert?

Een tweede thema betrof de vraag naar vrijstelling van werkzaamheden. Het breed-moderamen kan bij spanningen in een gemeente de predikant of een ander kerkenraadslid gevraagd of ongevraagd vrijstelling van werkzaamheden geven. Zo’n time-out kan de betrokkene lucht geven om even enige distantie in acht te nemen. En het kan een kerkenraad helpen, omdat je niet voortdurend alert hoeft te zijn op latente tegenstellingen. Zo’n time-out is niet bedoeld als vonnis of oordeel over wie schuldig is in een situatie. Het is enkel bedoeld om de communicatie een periode lang te stroomlijnen. De vrijstelling van werkzaamheden voor de predikant staat in ord. 3.19. De vrijstelling voor een andere ambtsdrager is te vinden in ord. 4.11. Steeds gaat het om een besluit van het breed-moderamen gehoord de betrokkene en de kerkenraad. Hoewel de maatregel bedoeld is om lucht te geven, moet je als bm de toepassing goed uitleggen, omdat er gemakkelijk misverstand kan ontstaan. Het is geen vonnis of analyse over besluiten; het is een tijdelijke hulp om processen te faciliteren. Het breed-moderamen sprak over mogelijke toepassingen in Overijssel-Flevoland. Er werden concrete besluiten daaromtrent genomen over situaties waarin wel en situaties waarin niet tot een dergelijke maatregel wordt overgegaan.

Het breed-moderamen benoemde twee thema's die men aan de orde wil stellen komende maand in een overleg met andere classes en de landelijke kerk. Het gaat om de vraag in hoeverre uitvoerende medewerkers in de eigen organisatie proefballonnetjes moeten oplaten over niet-ambtelijk werk en over gemeentes die een uitzondering op een regel willen zijn. Zouden dergelijke verkenningen niet moeten worden neergelegd bij mensen die juist niet bij het kerkelijk apparaat hun geld verdienen. Anders krijg je het misverstand dat medewerkers hun eigen gewenste vernieuwingen gaan inbrengen in het verkenningscircuit. Overijssel-Flevoland zal ook het thema van de archieven aansnijden. Gedacht wordt aan een mogelijkheid om in eigen kring een werkgroep te vormen die orde op classicale zaken stelt. 

Het breed-moderamen werkt verder aan een verbijzondering van de verkiezingsregeling. Het geeft in diverse classes problemen om soepel de vacatures in te vullen. Is het mogelijk hierin een verdere stroomlijning aan te brengen? In de classis Overijssel-Flevoland is een schema gemaakt om de verkiezingen te vereenvoudigen. Dat zal aan de orde komen in de oktober-vergadering van de classis. 

Foto: Hans van Solkema laat een kopvoeter zien tijdens de opening van het breed-moderamen