Gastvrije Maartenskerk Zaltbommel 

Als je de auto in Zaltbommel buiten de vesting parkeert, kan je verder te voet in het hart van de monumentale stad kuieren. Het gaat langs de joodse en algemene begraafplaats. Een modern beeldhouwwerk markeert de ingang van de stad. Het is de heilige Maarten, naar wie de grote kerk is vernoemd. Hij is afgebeeld met een kleed dat hij deelt met een arme man. Ik loop om de bierbrouwerij heen naar de kerk, die op zaterdagmiddag is geopend.

Het is een monumentale gotische kerk uit de veertiende eeuw. De kerk van bouwmeester Gisbert Schairt roept al voordat je naar binnengaat gevoelens op van toewijding en ten hemel stijgend geloof. Bij binnenkomst stapt er onmiddellijk een doortastende gids op mij af. ‘Mag ik u een brochure over de kerk aanbieden? Ik accepteer geen nee. En mag ik tenminste wijzen op één kleinigheid in de kerk, iets wat u zelf niet zal ontdekken?’ De mevrouw gaat me voor en wijst me op de boogjes in de kerk. ‘In de zestiende eeuw bouwden de ambachtslieden van twee kanten naar elkaar toe. De één begon bij de toren. De ander begon achteraan bij het schip. Toen ze elkaar ontmoeten was er een paar centimeter verschil ontstaan. Misschien was de toren verzakt. Misschien hadden ze verkeerd gerekend. Maar je kunt aan het ene boogje zien dat de ronding niet echt rond is’.

Ik liep verder de kerk in. Het orgel speelde. Ik herkende Luther. In een nis zag ik een beeld van Sint Maarten. Een bordje legde uit dat het ooit aan prins Claus was overhandigd. Een kapel deed dienst als gebedsplaats. Er lag een gebed dat je kon uitspreken. ‘Heer, we gedenken voor uw aangezicht wie ons zijn voorgegaan’. Op de hoeken van de pilaren herkende ik bijbelse figuren. Mozes tilde twee platen omhoog. Hij was herkenbaar aan twee hoorntjes.

De kerk was weliswaar roodbruin versierd van het orgel tot de balken boven in de nok, toch ademde de kerk als geheel een protestantse soberheid. Op enkele predikantenborden stonden de namen van de geestelijken. In de hoek was een van de klokken neergezet. Borden maakten duidelijk dat je de kerk zou kunnen huren voor een expositie of een bruiloft. Elke woensdag kan je terecht voor een ochtendgebed. En op zaterdag 4 april vertolkt het Brabants Kamerkoor de Matthäus Passion. In de nok zijn resten van schilderingen. Christofoor, de Christusdrager, is te herkennen.

Een plaquette vertelt dat de Duitse bezetters in 1944 de toren hebben ondermijnd en het bouwwerk dreigden op te blazen. De zeventig meter hoge toren kon dan niet als uitkijktoren gebruikt worden door de Geallieerden. Het lukte de bevolking om de bezetters daarvan af te brengen.

Wie Zaltbommel bezoekt zal merken dat de kerk één geest ademt met de oude binnenstad. Om de kerk heen staan oude gebouwen, bijvoorbeeld de voormalige kanunnikhuizen uit de veertiende eeuw. Aan de andere kant van het kerkplein is het voormalige gouverneurshuis van Johan van Rossum uit 1550. En wie doorloopt kan over de vestingwerken langs de Waal de drukke rivier bekijken, die altijd in beweging is. De tijdelijke waterkering kan bij nood omhoog worden gedraaid, maar ligt niet in de weg als de toeristen zich laten uitwaaien langs het water.

Foto's met impressie van de St. Maartenskerk in Zaltbommel