Religie krijgt wel heel snel zwartepiet

Heeft de achterstand van vrouwen in de samenleving te maken met religieus-extremistische oppositie of gaat het om economisch-sociale motieven? Die vraag kwam aan de orde, nadat de socioloog Abram de Swaan zijn inleiding afrondde voor het trendbureau van Overijssel in Almelo op 28 november.

De inmiddels 76-jarige emeritus hoogleraar, onder meer bekend van zijn columns in NRC Handelsblad, sprak over fundamentalisme en vrouwenemancipatie. Volgens De Swaan vormen fundamentalisten – of ze nu moslim zijn, rooms-katholiek of evangelisch – een grote tegenbeweging tegen vrouwenemancipatie. Fundamendalistische moslims beroepen zich op de sharia. Conservatieve rooms-katholieken houden vast aan een extreme anti-abortuswetgeving en evangelicals beroepen zich op Timotheüs die zei dat het niet goed is dat vrouwen spreken in het publiek. Ook neo-nazi’s dwepen met ‘mooie blanke baby’s tegenover zwarte rassen’.

Klaas van der Kamp, classispredikant van Overijssel-Flevoland, bezocht de bijeenkomst van de provincie, stelde zich voor als predikant en vroeg De Swaan of je een gebrek aan emancipatie niet eerder economisch-sociaal zou moeten duiden. Een citaat van Timotheüs doet geforceerd aan, omdat je met even veel recht Paulus kunt citeren die zei, dat er in Christus ‘noch man, noch vrouw, noch vrije, noch slaaf’ is. Die gelijkschakeling was één van de redenen dat juist relatief veel vrouwen en slaven zich aansloten bij het christelijk geloof in de vroege kerk, omdat ze deze stroming als bevrijdend beleefden.

Andere bezoekers stelden in andere bewoordingen een zelfde vraag. Of je niet meer vanuit economische motieven zou moeten analyseren? Of de Nederlandse samenleving niet achterloopt met regels om het vrouwen eenvoudiger te maken een maatschappelijke carrière te kiezen. De vraag überhaupt of je het extremisme moet noemen om een maatschappelijke tendens te duiden, die eerder met de verdeling van macht te maken heeft.

De Swaan sprak er zijn verwondering over uit dat vrouwen zelf zich niet meer politiek hebben georganiseerd. Er is wel een partij voor de dieren, er is een sterke milieulobby, maar vrouwen hebben de krachten nooit gebundeld om een vrouwenpartij op te richten.

De Swaan had zijn betoog ingezet met het schetsen van de globalisering. Hij tekende een samenleving die ooit sterk lokaal was ingekleurd en die gaandeweg een steeds internationaler karakter heeft gekregen. Inmiddels zijn de grote multinationals internationaal vertakt en zoeken de staten naar nieuwe samenwerkingsvormen om tegenspel te kunnen bieden tegen grote internationale ondernemingen.